Opiniestuk Gezonde Leefomgeving

27 november 2023

Vervuiling tast onze bestaanszekerheid aan

Opiniestuk door Sijas Akkerman, directeur Natuur en Milieufederatie Noord-Holland

Nieuw Sociaal Contract (NSC), de partij die het hardst belooft de bestaanszekerheid van Nederlanders te verbeteren door de overheid beter te laten functioneren, krijgt van de ene op de ander dag een sleutelrol in de Nederlandse politiek. Hopelijk pakken ze die rol niet alleen voor de slachtoffers van de toeslagenaffaire en de aardbevingsschade. Ook de gezondheid van omwonenden rond vervuilende industrieën zoals TATA-Steel, Chemelot, Chemours en Schiphol moet absoluut beter worden beschermd

Het gebrek aan bestaanszekerheid wordt door onder andere NSC vaak in verband gebracht met een falende overheid en de kloof tussen politiek en burgers. Met als meest schrijnende voorbeelden de meer dan 800.000 Nederlanders die onder de armoedegrens leven, de toeslagenaffaire en het niet afhandelen van de aardbevingsschade in Groningen.

Bescherming gezondheid

Tegelijkertijd zou bestaanszekerheid ook moeten gaan over de bescherming van de gezondheid van  omwonenden van grote vervuilende fabrieken en bedrijven. Want in de bescherming van die essentiële bestaansvoorwaarde schiet de overheid ernstig tekort. Zelfs de baas van Schiphol, Ruud Sondag, is teleurgesteld dat minister Harbers het krimpbesluit van Schiphol uitstelt en dus de buren van de luchthaven niet eens kan beschermen tegen veel te veel vliegtuigherrie.

Alarmsignalen

Want gezonde lucht, zuiver water en schone grond rond TATA-Steel, Chemelot, de kankerverwekkende PFAS-fabriek van Chemours en een nachtrust die niet door schadelijk vliegtuiglawaai wordt gestoord, is in Nederland geen vanzelfsprekendheid. Ondanks vele alarmsignalen van wetenschappers en talloze klachten van inwoners konden grote industriële bedrijven jarenlang doorgaan met het vervuilen van onze leefomgeving.

Die waarschuwingen en oproepen waren gericht aan de dovemans oren van de overheid. Tientallen jaren luisterden politici, ambtenaren en milieu-inspecteurs vaker en beter naar de sussende en misleidende woorden van de grote vervuilende bedrijven, dan naar wetenschappers en inwoners met objectief aangetoonde gezondheidsschade.

Onder andere NSC belooft dat tij te keren. Het is zo ongeveer de reden waarom de partij is opgericht. Maar hoe de partij dat dan nu echt praktisch kan en wil gaan doen, bleef in de verkiezingscampagne onduidelijk. Terwijl de Tweede Kamer de gezonde leefomgeving alleen kan beschermen als ze de systeemfouten in de democratische besluitvorming over milieuproblemen snel repareert. Dat kan niet wachten op de oprichting van, bijvoorbeeld, een constitutioneel hof, zoals NSC in haar verkiezingsprogramma voorstelt.

Gelijke toegang

Het daadwerkelijk verbeteren van bestaanszekerheid kan meteen beginnen met het garanderen van gelijke toegang tot Haagse besluitvormingsprocessen voor milieu- en omwonendenorganisaties ten opzichte van vertegenwoordigers van het bedrijfsleven. De baas van TATA-Steel heeft wel het 06-nummer van Mark Rutte, de voorzitter van de dorpsraad Wijk aan Zee niet. En juist aan de Haagse vergadertafels, waar wordt onderhandeld over milieuwetten, zitten vaak tientallen vertegenwoordigers van de industrie tegenover één of twee milieu- of omwonendenorganisaties. Gaat NSC, deze scheve verhoudingen echt rechttrekken?

Onvoldoende bescherming

In de huidige milieuvergunningen zijn de normen voor de uitstoot van giftige stoffen gebaseerd op zuiveringstechnieken die voor bedrijven economisch haalbaar zijn. Deze methode biedt volstrekt onvoldoende bescherming voor omwonenden. Daarom is het nodig dat in milieuwetgeving de uitstootnormen zo streng worden dat alle kinderen in een gifloze leefomgeving kunnen opgroeien. Niet betaalbaarheid voor bedrijven dient centraal te staan in vergunningverlening, maar veilige concentraties van giftige stoffen ín de leefomgeving zelf.

Eerlijke normen

Voor vliegtuigherrie rond Schiphol geldt eenzelfde truc. Of de geluidsoverlast van Schiphol aanvaardbaar is of niet wordt bepaald door een computermodel dat de gemiddelde geluidsoverlast van de luchthaven als geheel berekend. Zo kan het zijn dat als je onder de verkeerde aanvliegroute woont er elke dag 400 vliegtuigen met ongezond lawaai laag over je huis vliegen, terwijl Schiphol tegelijkertijd wel aan de geluidsnormen voldoet. Ook hier zijn eerlijke geluidsnormen nodig die in de straat worden gecontroleerd en zo de gezondheid van mensen ín de leefomgeving echt beschermen.

Tot nu toe beschermt de Tweede Kamer de vrije markt en de miljardenwinsten van bedrijven vaak veel beter dan de gezondheid van haar inwoners. Gaat NSC ervoor zorgen dat dat verandert? Met veel meer deskundige milieuambtenaren bij het Rijk, meer geld en mensen voor de Inspectie voor de Leefomgeving (ILT) en Omgevingsdiensten (milieu-inspecteurs). Een luisterend oor voor onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek en veel meer aandacht voor de uitvoering en handhaving van milieubeleid en -wetgeving? Want alleen dan kunnen de omwonenden van TATA-Steel, Chemours, Chemelot en Schiphol weer vertrouwen op een overheid die hun gezondheid, en dus hun bestaanszekerheid, echt beschermt.